Choroby bydła – rodzaje, objawy, oznaki, profilaktyka i leczenie

Choroby bydła potrafią nadejść niespodziewanie, a ich konsekwencje – mogą być kosztowne zarówno dla zdrowia zwierząt, jak i dla Twojego portfela. Co na ich temat powinien wiedzieć każdy hodowca – bez względu na swoje doświadczenie czy też rozmiar bądź specyfikę samej hodowli? Przekonaj się!

Ten artykuł to krótkie, ale zarazem kompleksowe kompendium wiedzy na temat rozpoznawania, zapobiegania oraz leczenia najczęstszych schorzeń występujących u bydła. Mamy nadzieję, że poniższa wiedza choć trochę pomoże Ci utrzymać Twoje stado w możliwie najlepszej kondycji zdrowotnej. Bo pamiętaj: zdrowe krowy to podstawa opłacalnej hodowli.

Choroby u bydła – wprowadzenie

Bezwątpienia stanowią jedno z największych wyzwań dla współczesnych hodowców. Powodują nie tylko straty ekonomiczne związane z leczeniem. Warto mieć na względzie, że każde zachorowanie w stadzie to również cios w wydajność samej produkcji (mięsnej, czy mlecznej), która może spadać nawet o kilkadziesiąt procent.

Ponadto, jeśli mówimy o chorobach zakaźnych, które są zwalczane z tzw. urzędu – może dojść do całkowitego zakazu handlu i eksportu, co dla wielu gospodarstw oznacza katastrofę finansową. Właśnie dlatego inwestycja w profilaktykę i szybką diagnostykę nie powinna być traktowana jedynie jako koszt. Jest bowiem niezbędnym elementem rentownego biznesu hodowlanego.

Najczęstsze choroby, które dotykają bydło – przegląd i klasyfikacja

Choroby bydła dzielimy na cztery główne kategorie. Jak łatwo się domyślić – każda wymaga odmiennego podejścia zarówno do diagnostyki, jak i samego procesu leczenia. Wyróżniamy:

• Choroby zakaźne, które zazwyczaj powodują największe straty ekonomiczne (chociażby ze względu na szybkie rozprzestrzenianie się w stadzie).
• Schorzenia pasożytnicze, które dominują szczególnie w systemach wypasowych.
• Choroby metaboliczne, które są z kolei “typowe” dla intensywnej produkcji mlecznej.

Zupełnie osobną grupę chorób tworzą te, które zwalcza się z urzędu. Podlegają obowiązkowemu zgłaszaniu do Inspekcji Weterynaryjnej.

#1 Zakaźne (wirusowe i bakteryjne)

Choroby zakaźne bydła to zdecydowanie największe zagrożenie dla zdrowia i produktywności stada. W tej materii wyróżniamy między innymi:

• IBR/IPV (wywołane przez herpeswirus BHV-1), która rozprzestrzenia się drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośredni. Wywołuje gorączkę, zapalenie dróg oddechowych i spadek produkcji mleka nawet o 30%.
• BVD-MD (wirus BVD), która atakuje głównie przez kontakt z zakażonymi zwierzętami. Powoduje poronienia i rodzenie się trwale zakażonych cieląt.
• Paratuberkuloza (bakteria Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis), która rozwija się całymi latami. Powoduje biegunki i drastyczny spadek mleczności.
• Mastitis (zapalenie wymienia), która najczęściej wywoływana jest przez Streptococcus agalactiae, Staphylococcus aureus czy E. coli. Drastycznie obniża jakość produkowanego mleka.

#2 Pasożytnicze (wewnętrzne i zewnętrzne)

Tzw. inwazje pasożytnicze u bydła to inna grupa zagrożeń, które mimo wszystko prowadzą do wręcz niezauważalnych strat ekonomicznych. W tej materii musimy wspomnieć o takich, jak:

• Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) – powodująca włóknienie i utratę funkcji wątroby. Efekt – spadek produkcji mleka nawet o 30%.
• Nicienie żołądkowo-jelitowe, jak Ostertagia i Cooperia – zaburzająca trawienie i hamująca przyrosty nawet o 30%.
• Pasożyty zewnętrzne – świerzbowce i wszołowice – wywołujące świąd i uszkodzenia skóry, stres i niepokój bydła. Skutki? Spadek produkcji mleka o 20%.

W tym miejscu warto również wspomnieć o tzw. zagrożeniach sezonowych, czyli inwazji muchówek krwiopijnych i gzów, które są w stanie przenosić inne patogeny.

#3 Metaboliczne / niedoborowe

Choroby metaboliczne stają się istną plagą intensywnych hodowli – w szczególności bydła mlecznego.

• Ketoza – dotyka nawet 40% wysokowydajnych krów w okresie 2-6 tygodni po wycieleniu, gdy organizm nie nadąża z produkcją energii. Prowadzi do gromadzenia ciał ketonowych, spadku mleczności oraz zaburzeń rozrodu.
• Kwasica żwacza – powstaje przy nadmiarze łatwo fermentujących węglowodanów (zbóż). Oznacza spadek pH poniżej 5,5, uszkadza nabłonek żwacza, a co za tym idzie – spadek trawienia włókna.
• Porażenie poporodowe – atakuje tuż po porodzie, gdy nagły odpływ wapnia do mleka prowadzi do dramatycznego spadku jego poziomu we krwi, paraliżu i śmierci jeśli nie zastosuje się szybkiej interwencji.
• Tężyczka pastwiskowa (hipomagnezemia) – powoduje niedobór magnezu, co skutkuje nadpobudliwością, drgawkami i może doprowadzać do szybkiego zgonu zwierząt.

Jak rozpoznawać typowe objawy i dolegliwości?

Wczesne wykrycie, a następnie poradzenie sobie z problemami – wymaga regularnej, uważnej i wnikliwej obserwacji stada. Pierwszym sygnałem alarmowym jest zazwyczaj zmiana zachowania zwierząt. 

Twój niepokój i zainteresowanie powinny wzbudzić takie symptomy, jak: apatia, izolowanie się od stada czy ograniczenie przeżuwania, spadek pobrania paszy, a szczególnie wody. Natomiast w przypadku krów mlecznych – spadek produkcji mleka oraz zmiana jego parametrów (w tym: konsystencji i koloru).

Podwyższona temperatura ciała (powyżej 39,5°C) może wskazywać, że masz do czynienia z procesami zapalnymi bądź infekcją. 

Twoją uwagę powinny również przykuć zmiany w wyglądzie zwierząt (np. zapadnięte oczy, nastroszona sierść, czy wycieki z nosa, oczu lub dróg rodnych).

Warto również przyjrzeć się odchodom (ich brak lub nieprawidłowa struktura może wskazywać na biegunkę, zaparcia, obecność krwi lub śluzu), a także temu, w jaki sposób zwierzę oddycha (przyspieszony oddech, kaszel).

Diagnostyka chorób bydła

Podstawą zawsze pozostaje przeprowadzenie dokładnego badania klinicznego, które powinno uwzględniać ocenę podstawowych parametrów życiowych, osłuchiwanie, opukiwanie oraz badanie palpacyjne.

W przypadku chorób zakaźnych kluczowe są testy serologiczne (ELISA) oraz techniki molekularne (PCR). To one pozwalają (z dużą precyzją) wykryć ewentualną obecność przeciwciał lub materiału genetycznego patogenów. Zaburzenia metaboliczne z kolei diagnozuje się za pomocą analizy parametrów biochemicznych krwi (BHB przy ketozie, wapń przy hipokalcemii), badania pH oraz składu płynu żwaczowego.

Profilaktyka chorób bydła

W tej materii na szczególne podkreślenie zasługują takie obszary i działania, jak:

1. Bioasekuracja (w formie kwarantanny, dezynfekcji czy kontroli odwiedzających), czyli ochrona stada przed wprowadzeniem patogenów z zewnątrz.
2. Zbilansowana dieta (żywienie dostosowane do fazy produkcyjnej).
3. Warunki hodowli (przestrzeń, wentylacja, higiena).
4. Szczepienia (dostosowane do sytuacji epidemiologicznej).
5. Monitoring stada (regularne badania kontrolne, analiza parametrów mleka, obserwacja wskaźników produkcyjnych).

Leczenie chorób bydła

Każda zwłoka drastycznie zmniejsza szanse na pełne wyzdrowienie. Właśnie dlatego terapia powinna być dopasowana do konkretnej jednostki chorobowej i wdrożona natychmiast po zaobserwowaniu pierwszych niepokojących objawów. 

Antybiotykoterapia powinna być stosowana rozważnie – uwzględniając badania antybiotykowrażliwości patogenów, a także przestrzegając okresów karencji dla mleka i mięsa.

W przypadku walki z chorobami metabolicznymi istotną rolę odgrywa terapia płynowa i elektrolitowa, która przywraca homeostazę organizmu. Efektywność leczenia należy monitorować – szczegółowo dokumentując nie tylko parametry zdrowotne, ale również – produkcyjne zwierząt.

Szukasz weterynarzy, którzy zadbają o zdrowie Twoich krów?

Porozmawiaj z naszymi ekspertami! W ramach działalności kliniki BALWET zapewniamy kompleksowe wsparcie i opiekę weterynaryjną dla hodowców bydła. Zapraszamy na konsultacje, podczas których dowiesz się więcej i szczegółowo poznasz specyfikę oraz zakres naszych usług.