Gorączka Q to choroba bydła, która w ostatnim czasie zyskuje coraz większe zainteresowanie wśród hodowców i weterynarzy. Powód? Coraz większy odsetek zachorowań. Czym jest Gorączka Q? Jak ją rozpoznać u bydła i leczyć? Przeczytaj artykuł i prześwietl temat od podszewki.
Czego się dowiesz:
- Gorączka Q – Co to za choroba
- Gorączka Q – Po czym poznać, że bydło choruje
- Jak leczy się Gorączkę Q
- Czy bydło można jakoś ochronić
Gorączka Q – Co to za choroba?
Gorączka Q to choroba zakaźna wywołana patogenem Coxiella burnetii, występująca ogólnie u przeżuwaczy (duży problem w przypadku bydła mlecznego i kóz), ludzi i wielu ssaków – również domowych. Częstość występowania choroby w krajach europejskich sięga nawet 75% (75 osobników/100 choruje w stadzie). W Polsce szacuje się, ze Gorączka Q dotyka nawet 50% bydła.
Patogen ma niesamowity potencjał zakaźny – w niektórych przypadkach starczy pojedyncza komórka bakterii, by wywołać chorobę. W formie przetrwalnikowej jest w stanie przeżyć 5 miesięcy w glebie, 4 w kurzu i 2 w wysuszonych odchodach.
Gorączka Q – Zagrożenie dla ludzi?
Gorączka Q to zagrożenie mające wpływ na zdrowie bydła, ekonomię produkcji mleka, ale również ludzi (szczególnie hodowców, pracowników hodowli i weterynarzy).
Gorączka Q – Jakie zwierzęta chorują?
Zakażenie Coxiella burnetii poza bydłem i ludzi dotyczy również:
- owiec
- kóz
- psów
- dzikich przeżuwaczy
- ptaków
- gadów
- ryb
Jak Gorączka Q się przenosi?
Droga zakażenia to droga aerogenna. Do szerzenia infekcji wystarczy bowiem wchłonięcie wraz z wdychanym powietrzem cząstek kurzu zawierających bakterie. Patogen przenoszą również kleszcze – jednak ma to marginalne znaczenie.
Głównym źródłem zarazków są:
- łożysko/błony płodowe
- wody płodowe
- poroniony płód
- kał
- mleko
Choć nie ma potwierdzonych przypadków do zakażenia może dojść drogą pokarmową przez spożywanie zakażonego mleka. Są również przypadki gdzie podczas mycia stołu paszowego myjką ciśnieniową, drobinki mleka były wdychane przez krowy i doszło tym sposobem do zakażenia.
Gorączka Q – Ile rozwija się patogen?
Warto podkreślić, że ilość bakterii wydalana z płodem sięga kilku miliardów, co jest szczególnym zagrożeniem dla lekarzy i hodowców.
Okres inkubacji wynosi od 10 do 35 dni, a zakażenie może trwać przez całe życie i w większości przypadków przebiega w formie utajonej (brak objawów). Czynnikiem aktywującym pojawienie objawów jest immunosupresja.
Gorączka Q – Objawy
Gorączka Q to spore wyzwanie diagnostyczne, ponieważ jej skąpoobjawowy charakter utrudnia rozpoznanie. Jeśli jednak występują, to są to:
Gorączka Q – Objawy u bydła
- Najczęściej zapalenie spojówek z surowiczo-śluzowym wypływem z worka spojówkowego
- Zwiększona liczba poronień, przedwczesnych porodów, rodzenie się słabo żywotnych cieląt i zgon nowo narodzonych cieląt w ciągu pierwszych 12 godzin od urodzenia.
- Wczesna i późna zamieralność zarodków.
- Badania sugerują również związek między infekcjami płuc u cieląt a zapaleniem wymienia.
- Krótkotrwałe epizody gorączki u krów mlecznych niepowiązane z innymi objawami klinicznymi.
Warto podkreślić, że jeśli w stadzie w ciągu ostatnich 30 dni wystąpiło poronienie lub w ciągu ostatnich 9 miesięcy było 2 i więcej, to stado można uznać za potencjalnie zagrożone.
Gorączka Q – Objawy związane z rozrodem
Wśród nich szczególnie należy zwrócić uwagę na:
- zatrzymanie łożyska – u powyżej 5% krów mlecznych
- zapalenie macicy
- endometritis
Gorączka Q – Objawy u ludzi
Podstawowe objawy kliniczne zaobserwowane u ludzi z Gorączką Q to:
- gorączka
- bóle mięśniowe
- objawy przeziębienia
Osoby mające styczność z bydłem mogą doświadczać tych objawów przewlekle. Jest to sygnał informujący o tym, że bydło, jak i człowiek mogą być zarażone. Warto jednak podkreślić, że przewlekłe infekcje mogą prowadzić do zmian w sercu (zapalenie wsierdzia) oraz niewydolności zastawek. Choroba jest bardzo niebezpieczna dla kobiet w ciąży, ponieważ może powodować poronienia.
Gorączka Q – Diagnozowanie
Doskonałym materiałem do badań jest płyn z trawieńca poronionego płodu pobrany maksymalnie do 6 godzin od poronienia. Próbkę taką wysyła się do odpowiedniej jednostki chorobowej związanej z ronieniami, a gdy choroba zostanie potwierdzona, wpisuje się ją do obowiązkowego rejestru (zgodnie z ustawą z 11 marca 2004 r. o ochronie zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych).
Badania serologiczne prowadzone w stadzie mogą posłużyć do identyfikacji zagrożenia, ale są skuteczne tylko w przypadku stałych siewców. W przypadku siewców okresowych można spodziewać się wyników fałszywie ujemnych.
Innym sposobem diagnozy jest badanie miana przeciwciał u roniącej krowy. Ryzyko poronienia u krów serododatnich w wyniku infekcji jest 2,5 razy większe niż u krów seronegatywnych.
Gorączka Q – Leczenie
W przeszłości podejmowano wiele prób zwalczania choroby antybiotykami, jednak nieskutecznie. W profilaktyce choroby najważniejsza jest higiena podczas wycieleń oraz regularna dezynfekcja sprzętu porodowego, oraz systematyczne zbieranie i niszczenie łożysk, poronionych płodów.
Gorączka Q – Szczepionka
Najlepszą metodą ochrony hodowli przed Gorączką Q są szczepienia. Aktualnie dostępna jest tylko 1 szczepionka, której bezwzględną zaletą jest obniżenie siewstwa bakterii do środowiska, obniżenie wskaźnika poronień i polepszenie parametrów rozrodu. Warto jednak podkreślić, że szczepienia stada uznaje się za skuteczne gdy minimum 80% osobników jest zaszczepionych.
Aktualnie połączenie działań niemedycznych (higiena) oraz stosowanie szczepień to najskuteczniejsza metoda w ochronie bydła przed Gorączką Q.
Gorączka Q – Jak zareagować, gdy w Twoim stadzie wystąpi choroba?
Wszystko sprowadza się do 6 kroków:
- Eliminowanie zwierząt dodatnich w badaniach
- Prowadzenie dokładnej dezynfekcji pomieszczeń, zwłaszcza “porodówki”
- Zachowanie szczególnej ostrożności przy udzielaniu pomocy porodowej
- Po każdym poronieniu zabezpieczenie płodu i łożyska
- Powiadomienie lekarza weterynarii
- Przeprowadzenie szczepienia w stadzie
Gorączka Q – Podsumowanie
Gorączka Q to choroba, która np. we Włoszech stanowi jeden z najczęstszych powodów poronień w stadzie. Warto więc mieć świadomość, że Twoje stado również może być zagrożone. Teraz wiesz, co możesz zrobić, by szybko rozpoznać chorobę i jakie kroki podjąć, by jej przeciwdziałać.
