Ketoza u bydła to jedna z popularniejszych chorób metabolicznych dotykająca krowy mleczne w okresie bardzo wczesnej laktacji. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są przyczyny oraz objawy tej choroby oraz w jaki sposób leczyć ketozę u bydła.
Czym jest ketoza u krów?
Główną przyczyną występowania ketozy jest niedostarczanie wystarczającej ilości energii, w wyniku czego zapotrzebowanie danej krowy nie jest pokryte. Z tego wynikają zakłócenia przemian metabolicznych w organizmie.
Szczególny wpływ na wystąpienie ketozy mają dwa czynniki: nasilone uruchamianie rezerw tłuszczowych oraz wysokie zapotrzebowanie na glukozę. Są one charakterystyczne dla krów wysokomlecznych we wczesnej laktacji, które wyróżnia ujemny bilans energii (więcej energii wydalają w produkowanym mleku, niż przyjmują podczas karmienia).
Ujemny bilans energii przyczyna się do tego, że organizm czerpie energię z rezerw zdeponowanych w lipidowej tkance zapasowej, a produkcja mleka wymaga dużego zapotrzebowania na glukozę.
Ten proces prowadzi do wzrostu (4-krotnie ponad normę) koncentracji niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych (NEFA) we krwi. Ich wzrost negatywnie wpływa na pobranie suchej masy, przez co dochodzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi. A to z kolei powoduje niecałkowite spalanie kwasów tłuszczowych i powstawanie ciał ketonowych w wątrobie.
W wyniku tego całego procesu u niektórych zwierząt może wystąpić ketoza. Jest to choroba zawodowa krów mlecznych, w związku z czym szacuje się, że w formie subklinicznej dotyka nawet 40-60% krów w stadzie, a w klinicznej – 2-15% krów.
Możemy wyróżnić:
- ketozę pierwotną – występuje 1-2 tygodni po porodzie i jest spowodowana niedoborami energetycznymi wywołanymi ujemnym bilansem energii (przyczyną jest duża produkcja mleka)
- ketozę wtórną – wywołana przez schorzenie, które pośrednio przyczynia się do powstawania ciał ketonowych w organizmie krowy. Przykładowe schorzenia to: niestrawność, przemieszczenie trawieńca, schorzenia racic, mastitis
- ketozę pokarmową – spowodowana czynnikami dietetycznymi, czyli spożywaniem pasz ketogennych, które zawierają wysoki poziom kwasu masłowego
Ketoza u krów – objawy
Warto pamiętać o tym, że ketoza może przybrać formę kliniczną (2-15% krów) lub subkliniczną (40-60% krów). Forma kliniczna jest dużo łatwiejsza w rozpoznaniu, jednak z racji powszechności formy subklinicznej, to na niej należy się skupić w pierwszej kolejności.
Objawy kliniczne ketozy u bydła:
- spadek apetytu
- apatia
- zapach acetonu w wydychanym powietrzu
- problemy żołądkowo-jelitowe
- ślinienie się
- brak koordynacji ruchowej
- spadek wydajności
- zmiana walorów smakowych i zapachowych mleka
- agresja
Objawy subkliniczne ketozy u bydła:
- zmienny apetyt
- obecność związków ketonowych w moczu
- spadek mleczności u krów w stadzie
- niepewny chód
- ryczenie
Statystyki dotyczące występowania ketozy u bydła pozwalają oszacować powszechność choroby w danym stadzie. Jeśli jedna krowa w stadzie liczącym 100 krów cierpi na formę kliniczną ketozy, to można założyć, że u 30-50 pozostałych krów występuje forma subkliniczna. A to z kolei powoduje problemy na płaszczyźnie zarządzania wydajnością mleczną całego stada.
Ketoza u bydła – diagnostyka i leczenie
Podstawowym działaniem po stronie hodowcy jest obserwowanie stada. W pierwszej kolejności należy zwrócić szczególną uwagę na apetyt w stadzie. Spadek pobrania paszy powinien być sygnałem alarmującym dla hodowcy.
Wezwanie lekarza weterynarii w takim przypadku jest w pełni uzasadnione. W końcu szybsze wykrycie problemu, zapewnia lepsze rokowania dla chorych osobników.
Poza obserwacją warto regularnie wykonywać ketotesty, które mogą w prosty sposób pokazać obecność ciał ketonowych we krwi krowy lub sprawdzać poziom glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych.
Leczenie ketozy u bydła polega na przywróceniu prawidłowego metabolizmu oraz poziomu glukozy i obniżeniu poziomu ciał ketonowych we krwi.
W tym celu warto używać pasze o właściwej strukturze, stymulować apetyt (np. sianem), zadbać o podaż składników mineralnych, zwalczać choroby usposabiające oraz całkowicie wyeliminować pasze ketogenne z diety krowy.
Czas powrotu do zdrowia jest uzależniony od stopnia zaawansowania choroby oraz predyspozycji indywidualnych danego osobnika. W przypadku lekkiego przebiegu, krowa może wrócić do pełni sprawności w mniej niż tydzień. Z kolei cięższe stany wymagają nawet 10 dni rekonwalescencji.
Rzadko zdarzają się przypadki braku powrotu do zdrowia. Najczęściej można je rozpoznać po braku wystąpienia poprawy w pierwszych dniach leczenia. W takich przypadkach może dojść do wystąpienia zmian w wątrobie.
Jeśli podejrzewasz ketozę w swoim stadzie, to napisz do nas lub skonsultuj się z lekarzem weterynarii, który wdroży odpowiednie leczenie.
Jak zapobiegać ketozie u krów?
Jeśli chcesz wdrożyć środki ostrożności w swoim stadzie, to w pierwszej kolejności zwróć uwagę na masę ciała swoich krów. Więcej o skali BCS możesz przeczytać tutaj.
Wartości powyżej 3,5 wskazują na nadmierne otłuszczenie krów, co prowadzi do występowania licznych chorób. Warto zwrócić uwagę na kondycję stada zwłaszcza w okresie od zasuszenia do porodu. Wówczas prawidłowa masa ciała powinna mieścić się na 3 stopniu skali BCS.
Ponadto w okresie zasuszenia niezwykle ważne jest dbanie o dietę i przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia. Kluczowe może się okazać podawanie krowom pasz, które będą używane w szczycie laktacji. A 6-4 tygodnie przed porodem warto dostosować dawkę pokarmową, która pokryje produkcję 10 litrów mleka.
Z kolei po porodzie fundamentalne jest zadbanie o podaż odpowiedniej ilości kalorii, kryjących zapotrzebowanie energetyczne oraz dostarczających witamin i minerałów. Do tego warto zadbać o podanie odpowiedniej ilości białka strawnego (na 1 litr mleka 55 g) oraz dostosowanie zawartości włókna surowego w ilości ok. 20%.
Ketoza u krów – podsumowanie
Każdy hodowca powinien dowiedzieć się, czym jest ketoza u bydła i jakie ma konsekwencje na wydajność mleczną stada. Szybkie rozpoznanie choroby jest kluczowe, dlatego obserwacja stada przez hodowcę jest zachowaniem priorytetowym. Szczególną uwagę należy zwrócić na podstawowe objawy, czyli brak apetytu lub zmiany w zachowaniu. To one powinny zapalić lampkę alarmową i stanowić powód wezwania lekarza weterynarii.
