Śmiertelność okołoporodowa cieląt może stanowić ogromny problem z perspektywy ekonomicznej. W tym wpisie odpowiemy na pytanie, jak hodowca może zadbać o zmniejszenie śmiertelności oraz przygotować bydło do zdrowego porodu.
Śmiertelność okołoporodowa cieląt – statystyki w Polsce
Śmiertelność okołoporodową liczy się na podstawie liczby cieląt urodzonych po ciąży trwającej co najmniej 260 dni albo martwych, albo umierających w pierwszej lub drugiej dobie po porodzie.
Według statystyk odsetek śmiertelności w Polsce wynosi 8,4% dla pierwiastek i 4,8% dla wieloródek, co przekłada się na 150 000 martwych cieląt w skali kraju.
Ekonomiczne straty z powodu martwego urodzenia wynoszą od 88 do 118 milionów złotych. Poza stratami ekonomicznymi warto wspomnieć o stratach, które spowalniają postęp genetyczny i hodowlany oraz przyczyniają się do obniżonej wydajności i płodność krów.
Śmiertelność okołoporodowa cieląt – jak hodowca może zadbać o cielaki?
Hodowca może zapobiegać śmiertelności za pomocą konkretnych strategii. Skupmy się na czterech czynnikach: odchowie jałówek, kondycji krów, żywieniu matek oraz postępowaniu poporodowym.
Odchów jałówki
W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na konkretne parametry już na etapie przygotowania sztuk do krycia.
Ciężki poród z powodu dysproporcji płodowo-matczynych jest spowodowany kryciem jałówek o niskiej wyrostowości, w zbyt młodym wieku.
Masa rodzącej pierwiastki holszyńsko-fryzyjskiej powinna stanowić ponad 80% masy dorosłej krowy. Dzięki temu mamy pewność, że miednica, przez którą zostaje wyparty płód jest odpowiednio rozwinięta.
Badania z 2007 roku (Berry i in.) wykazały, że jałówki, które cieliły się w wieku poniżej 2 lat, miały większe prawdopodobieństwo na urodzenie martwego cielaka, co było spowodowane niewystarczającą dojrzałością.
Hodowca powinien także zadbać o dobór odpowiedniego buhaja dla konkretnej jałówki lub krowy. Kluczowym czynnikiem jest zachowanie odpowiedniej masy urodzeniowej cieląt. Zbyt wysoka masa wpływa na rozwój dysproporcji płodowo-matczynych podczas porodu.
Drugim ważnym czynnikiem, na który warto zwrócić uwagę przy doborze buhaja jest łatwość wycieleń. To pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów porodowych.
Jednym z najbardziej istotnych czynników ryzyka na etapie krycia jest używanie nasienia buhajów ras mięsnych. Hodowcy, którzy chcą pozyskać opasy (charakteryzujące się lepszymi przyrostami) często sięgają po rasy mięsne.
Są one również wykorzystywane w przypadku krów o obniżonej płodności, które mają problem z zacieleniem.
Inseminacja jałówek buhajami ras mięsnych prowadzi do wysokiego ryzyka komplikacji okołoporodowych. Wynika to z ich dużej masy urodzeniowej oraz krępej budowy ciała.
Zachowanie szczególnej ostrożności przed hodowcę oraz dostosowanie się do wyżej wymienionych kryteriów może znacznie obniżyć odsetek śmiertelności okołoporodowej cieląt.
Kondycja krów
Hodowca powinien stale monitorować kondycję krów wraz ze zbliżającym się terminem porodu i być w stałym kontakcie z prowadzącym lekarzem weterynarii. Kondycja krów wyrażona za pomocą 5-stopniowej skali BCS nie powinna przekraczać 3,75 punktu.
Wyższy wynik w tej skali może świadczyć o otłuszczeniu dróg rodnych, które zmniejsza światło i zwiększa ryzyko urazów mechanicznych u cielęcia oraz spowalnia, a nawet uniemożliwia poród.
Krowy nadmiernie przetłuszczone mają tendencję do przenoszenia ciąży, która u rasy holszyńsko-fryzyjskiej powinna się zakończyć porodem w dniach 272-282 po skutecznym pokryciu. Wynika to z zaburzenia gospodarki hormonalnej płodu i matki.
Przenoszenie ciąży niesie za sobą ryzyko hipertrofii płodu, czyli wyższej masy urodzeniowej. A to z kolei wpływa na komplikacje podczas porodu, a nawet śmiertelność okołoporodową cieląt.
Warto zaznaczyć, że najintensywniejszy wzrost płodu jest notowany w ostatnich dniach ciąży. Więc każdy dzień przenoszonej ciąży zwiększa masę urodzeniową.
Odpowiednia masa ciała nowo narodzonych cieląt rasy holszyńsko-fryzyjskiej powinna wynosić 38-42 kg i jest uzależniona od płci. Samce mieszczą się w górnym pułapie.
Aby zminimalizować odsetek śmiertelności okołoporodowej cieląt, hodowca powinien kontrolować długość ciąży oraz kondycję sztuk.
Jeżeli termin wycielenia minął, to krowy powinny być poddane porodowi indukowanemu, w przypadku którego zmniejszone jest ryzyko komplikacji.
Żywienie matek
Kolejnym kluczowym czynnikiem, na który hodowca powinien zwrócić uwagę jest żywienie matek, które wpływa nie tylko na ich kondycję, ale także na żywotność płodu i przebieg porodu.
Dieta powinna być zbilansowana pod względem ilości minerałów, witamin, białka i kaloryczności. Powinna skupiać się szczególnie na zapewnieniu odpowiedniego poziomu:
- magnezu (aby zapobiec hipokalcemii)
- witamin z grupy A, D3 i E
- selenu i jodu
Niedobory wymienionych składników prowadzą do spowolnienia porodu, mniejszej masy urodzeniowej cielaka, obniżonej żywotności, a nawet dystrofii mięśniowej wynikającej z niedoboru selenu.
Postępowania poporodowe
Śmiertelność okołoporodowa cieląt nie dotyczy wyłącznie okresu ciąży, ale także samego porodu, jak i dwóch dni po porodzie. Dlatego po urodzeniu się cieląt warto zwrócić uwagę na kilka czynników.
Tuż po porodzie cielęcie powinno zostać zaopatrzone w siarę, a kikut pępowiny musi być zabezpieczony. Te dwa zabiegi są szczególnie istotne z uwagi na ewentualne infekcje. Dlatego powinny zostać wykonane bardzo starannie w każdym stadzie.
W przypadku wystąpienia syndromu słabego cielęcia spowodowanej nasiloną kwasicą oddechowo-metaboliczną należy ustabilizować noworodka poprzez udrożnienie dróg oddechowych i wlew preparatów buforujących, które poprawią żywotność cielęcia i zniwelują zakwaszenie organizmu.
Hodowca może zapewnić odpowiednią temperaturę noworodkom (zwłaszcza w zimniejszych miesiącach), aby zapobiec dużym stratom energii podczas wysychania sierści i ryzyku rozwoju hipotermii.
Śmiertelność okołoporodowa cieląt – podsumowanie
Śmiertelność okołoporodowa stanowi ogromny problem w wielu stadach i hodowlach. Jednak dzięki odpowiednim zachowaniom ze strony hodowców oraz stałemu nadzorowi lekarza weterynarii można znacznie zmniejszyć odsetek zgonów.
Kluczem jest kompleksowe podejście do tematu, które zaczyna się już na etapie krycia, a kończy na pomocy porodowej i opiece nad noworodkiem.
Jeżeli chcesz, abyśmy przebadali Twoje zwierzęta, to skontaktuj się z nami.
